عوامل حقیقى کامیابى :14- تجربه اندوزى از شکستها
آنقدر شکست خوردم که راه شکست دادن را یاد گرفتم .
یکى ار رموز کامیابى این است که از شکست نهراسیم . شکست آئینه اى است که نواقص و اشباهات را بى کم و زیاد بخوبى نشان مى دهد. مردان بزرگ شکست را پل پیروزى مى دانند و کوشش مى کنند در آینده علل و موجبات آن تکرار نشود. در حقیقت شکست خوردن را شکست نمى دانند؛ بلکه مى ترسند از شکست ، شکست روحى بخورند.
صفحات تاریخ نشان مى دهد که بسیارى از پیروزیها پس از شکست به دست آمده است ؛ زیرا شکست خورده ها با روحى زنده و اراده اى قاطع بار دیگر وارد میدان فعالیت شده ، و خود را بدین وسیله در آستانه قرار داده اند.
شکست خوردگان امیدوار خود را در هنگام شکست نمى بازند و افتان و خیزان به راه پیمائى خود ادامه مى دهند و بالاخره به مقصد مى رسند.
در جنگ احد بر اثر یک نافرمانى شکست سختى به مجاهدان اسلام وارد گردید. ولى این شکست بقدرى آموزنده بود که آن همه فتوحات را بدنبال آورد.
ناپلئون مى گوید: ((آنقدر شکست خوردم که راه شکست دادن را یاد گرفتم .)) و به قول برخى : شکست براى ناتوانها زهر کشنده ، و براى روانهاى توانا پلکان پیروزى است .
در آئین مقدس اسلام ، نومیدى که اثر بارز شکست است ، گناه بزرگ شمرده شده ، و از قدیم الایام گفته اند: ((پایان شب سیه سفید است )) و نیز گفته اند: ((در نامرادیها بسى مراد است )) و ((در نومیدى بسى امید است .))
نابغه نظامى ایران ، نائب السطنه ، نادر پس از آن که باختران را از دست ترکان عثمانى گرفت ، متوجه فتح بغداد گردید و شهرهاى سامرا، کربلا، نجف و چند شهر دیگر عراق را اشغال نمود. سپس بغداد را محاصره کرد، ولى بزودى توپال پاشا با هشتاد هزار تن از برگزیده ترین سربازان ترک به کمک محاصره شدگان شتافت . نیروهاى عثمانى با توپهاى سنگین مجهز بود و از لحاظ تعداد نیز بر نیروهاى ایرانى فزونى داشت . در اثناء جنگ ، اسب نادر تیرى خورد و در غلطید و سربازان به خیال این که نادر کشته شده ، دچار بى نظمى شدند. نادر در چنین وضعى فرمان عقب نشینى داد. در این جنگ 30000 ایرانى و 20000 ترک عثمانى نابود شدند و کله توپخانه و تمام ساز و برگ نادر به دست عثمانیها افتاد. نادر در حالى که سربازان او کفش بپا نداشتند با قواى باقیمانده روبه مندلى آورد.
این شکست در افراد عادى نقطه پایان کار محسوب مى شود؛ ولى کارى که نادر را نجات داد این بود که این شکست را برخود نپذیرفت و از شکست ، شکست روحى نخورد و پس از بازگشت به همدان ، توده هاى انقلابى سراسر کشور را فرا خواند و در ظرف دو ماه ارتش منظمى که شماره آنها از دویست هزار نفر کمتر نبود و ترکان عثمانى را سخت شکست داد. او بغداد را بار دیگر محاصره کرد و نیروهاى عثمانى را بزانو در آورد و در نتیجه دولت عثمانى متعهد شد کلیه اراضى ایرانى را که در ظرف ده سال به تصرف در آورده بود به ملت ایران بار گرداند.
بهرام ، سردار ایرانى ، علاقه زیادى به شکار داشت و از اوضاع ملتى که بر آنها حکومت مى کرد بى خبر بود. او فقط رژه هاى منظم ارتش و خضوع و تملق گروهى از درباریان را مى دید و از اوضاع ملت و زندانیان بیگناه اطلاع نداشت . در این شرائط ن در مرزهاى کشور جنگى زخ داد و او مجبور شد از مردم استمداد بطلبد تا با او همکارى کنند، ولى مردم دعوت وى را با سردى تلقى کردند و مساعدت لازم را انجام ندادند. او از این جریان فوق العاده متاءثر گشت و در فکر چاره بر آمد تا علت شکست خود را به دست آورد. وى مى دانست که اشکالاتى در دستگاههاى مملکت وجود دارد که از چشم او پنهان است و موجب بدبینى و دلسردى مردم نسبت به حکومت وقت گردیده است .
روزى با لباسى مبدل از شهر بیرون رفت و دید مردى پوست سگى را در برابر خیمه خود آویزان کرده است . سردار جلو رفت و سلام کرد و علت آویزان کردن پوست سگ را پرسید. پس از اصرار زیاد، آن مرد چنین پاسخ داد:((وسیله معاش ‍ من گوسفندانى بود که در این مراتع مى چریدند؛ و این سگ حراست و حفاظت گوسفندان را به عهده داشت . من و چوپان گله ، با فکرى آسوده ، در اندیشه توسعه کار بودیم . تا این که روزى چوپان گفت امروز یک راءس از گوسفندان طعمه گرگ شده . فردا نیز این جریان تکرار شد و پس فردا نیز همچنین ... من به سگ بد گمان شدم و به همراه چوپان مسیر سگ را تحت مراقبت قرار دادیم . دیدیم که سگ نر با چند گرگ ماده دوست شده و آنها را در ربودن و کشتن گوسفندان آزاد گذارده است و نتیجه گرفتیم که اعتماد ما به سگ موجب ضرر ما شده بود. لذا من سگ را سربریده ، و به این صورت در آوردم تا مردم بدانند هر کسى که امین مقامى باشد ولى در کار خود خیانت ورزد، سزاى او همین است .))
این داستان زماندار را بفکر انداخت و با خود گفت : ((شاید شکست من معلول اعتماد فزونتر از حد من به حواشى و اطرافیان است .)) از این پس بدون اطلاع اطرافیان ، با طبقات مختلف مردم تماس گرفت و دید ناله هاى مردم در سینه ها حبس گردیده و افراد بى گناه ، به جرم نپرداختن مالیاتهاى نامشروع روانه زندانها شده اند. بنابراین اولیاء امور را تغییر داد، متجاوزان را مجازات کزد و موجبات رضایت ملت را فراهم ساخت . و چیزى نگذشت که موجى از عواطف مردم متوجه او گردید.
عوامل حقیقى کامیابى :15- شهامت و شجاعت
در هر نقطه عطفى از زندگى ، آلام و ناراحتى وجود دارد. هرگونه اصلاح و تحول با رنج و زحمت تواءم است ، ولى در پرتو شهامت و شجاعت مى توان برتمام این مشکلات پیروز آمد.
شهامت و شجاعت نشانه مردانگى است و در بسیارى از کارها پل پیروزى بشمار مى رود اصطلاحات و انقلابات اجتماعى و فکرى نیز بدون شهامت و شجاعت صورت نمى گیرد. افراد زبون و ترسو که بسان مرغان کز کرده در گوشه اى خزیده اند و از ترس مردم ، ملت و یا دشمن دست به سفید سیاه نمى زنند، هرگز مبداء آثار و تحولات نمى شوند. اگر خیلى هنر کنند، مى کوشند وضع موجود را حفظ کنند.
افراد با شهامت و شجاعت با در نظر گرفتن ارزش هدف ، پس از طرح نقشه و بررسى جوانب کار و زیان و سود اقدام ، بدون پروا دست به کار مى شوند. اینجاست که تهور و کارهاى جنون آمیز از شهامت و شجاعت فاصله مى گیرند. افراد متهور نسنجیده وارد کار مى شوند و زیان و سود اقدام را در نظر نمى گیرند و اگر نقشه اى داشته باشند، نقشه آنها مورد پسند خردمندان نمى باشد. آنها فریب زور بازو را خورده و مغرور قدرت خود مى شوند.
اکنون تعریف فوق را با بیان این قطعه تاریخى روشنتر مى سازیم .
پس از رحلت پیامبر اسلام ، مردى به نام مسیلمه در یمن ادعاى نبوت نمود. سربازان اسلام از مدینه براى سرکوبى وى عازم یمن گردیدند. سپاه مسیلمه تار و مار شد ولى او با گروهى از یارانش در باغ بزرگى که در میان قطعه اى قرار گرفته بود پناهنده شد. در این قلعه ، وسائل زندگى از هر نظر تا چند ماه فراهم بود؛ مسلمانان چند روز در اطراف قطعه ماندند لکن نتوانستند کارى از پیش ببرند. شوراى جنگى به ریاست ابودجانه که افسر نامور اسلام بود تشکیل گردید؛ در مرحله نخست ، اهمیت هدف مورد بررسى قرار گرفت : اگر مسیلمه دستگیر نشود، پس از رفع محاصره ، باز با نقشه هاى فریبنده گروهى را گرد آورده به گمراهى مردم خواهد پرداخت و زبانهاى بیشمارى ببار خواهد آورد؛ پس اگر در راه دستگیرى وى چند نفر کشته شوند، ارزش خواهد داشت .
سپس نقشه دستگیرى وى مورد گفتگو قرار گرفت و ابودجانه گفت :((ده نفر از خود گذشته مى خواهم که جان خود را در راه این هدف از دست بدهند))؛ بلافاصله ده نفر آمادگى خود را اعلام کردند. بعدا گفت : ((هر یک از این ده نفر که من خود نیز با آنها هستم جدا جدا روى سپرى مى نشینند و سربازان با نیزه هاى خود سپر را بلند مى کنند تا دست او به لب دیوار برسد؛ وقتى همه ده نفر به این طریق روى بام قرار گرفتند، یک یک طناب مى اندازند و وارد باغ مى شوند. نخست من طناب مى اندازم ، وارد باغ مى شوم و قدرى پیش مى روم . اگر دیدند که من کشته شدم ، دومى وارد شود. او نیز قدرى جلوتر رود؛ اگر او نیز به سرنوشت من دچار شد، سومى وارد باغ شود؛ بالاخره بر اثر جانبازى نفرات ، آخرین نفر خود را به درب باغ رسانیده و خواهد توانست درب را به روى سربازان اسلام باز نماید.))
اتفاقا ابودجانه به تنهائى این نقشه را پیاده کرد و شخصا طناب انداخت و وارد باغ شد و پس از نبرد مختصرى موفق شد درب باغ را به روى سربازان اسلام باز کند و آخرین لانه فساد را با دستگیرى و کشتن مسیلمه از بین ببرد.
اگر این افسر داراى شهامت نبود هرگز امکان نداشت که این سنگر گرفته شود.
در تخسیر اسپانیا، موسى بن نصیر، فرمانده کل قواى جبهه افریقائى اسلام ، به فکر فتح و تسخیر اروپا افتاد و غلام خود، طارق بن زیاد، را به عنوان نیروى اکتشافى روانه سمت اسپانیا کرد. وقتى طارق به محل ماموریت رسید و روحیه دشمن را از هر نظر مورد بررسى قرار داد، زمینه را براى حمله آماده دید و با خود اندیشید که اگر بخواهد گزارشها را براى فرمانده کل بفرستد و منتظر دستور شود جه بسا ممکن است دشمن متوجه گردد؛ لذا دستور داد تمام کشتیها را که به وسیله آنها از دریا عبور کرده بودند آتش بزنند. وقتى شعله هاى آتش از کشتیها برخاست جمعى به او اعتراض کردند و گفتند ((توبا سوزاندن کشتیها، ما را بیچاره کردى و دستمان را از خانه و منزلمان کوتاه نمودى .)) طارق گفت :
((مرد مسلمان مانند مرغ نیست که آشیانه مخصوصى داشته باشد.))
سپس در دامنه کوهى که امروز آن را جبل الطارق مى خوانند، در برابر امواج خووشان و خشمگین دریا، خطابه آتشینى خواند که غوغاى امواج دریا را در گوشها بى اثر ساخت . او چنین گفت :
اى مردم اینک دریاى متلاطم در پشت سر، و سپاه دشمن در پیش روى شماست . دشمنان شما انبارهاى پر از آذوقه و اسلحه دارند، ولى در دسترس شما قوتى جز آتچه با پنجه هاى نیرومند خود از دست دشمن در آورید نیست و سلاحى جز آن شمشیرها که بر کمر بسته اید ندارید.
این گفتار پرشور آنچنان خون غیرت سربازان اسلام را در عروق آنها به گردش در آورد، که بى اختیار با شهامت کامل و در مدت کمى ، دشمن را به زانو درآوردند و اسپانیا را فتح کردند.
اینک به شهامت مارتین لوتر در اصلاح مذهب مسیح توجه کنید:
رعب و هراس اربابان کلیسا نفسها را در سینه ها حبس کرده بود و کسى جرات نداشت که از روش پاپ و اطرافیان وى کوچکترین انتقاد علنى کند. مارتین لوتر در سال 1510 به روم رفت و در آنجا دید که مقامات عالى روحانى در انجام شعائر و وظائف روحانى ، لاقید و بى اعتنا هستند. این کار عزم او را براى اصلاحات مذهبى را سختر نمود. سرانجام در سال 1517 اعلانى بر در کلیسا چسبانید و به عموم اطلاع داد که نکته هائى دارد و مى خواهد آنها را با مردم صاحبنظر در میان بگذارد. لوتر در تمام نکته هاى خود به روش کشیشها که با اخذ احترامات از مردم ، مدعى هستند گناهان آنها را بخشوده اند سخت حمله برد و آن را یک نوع سوء استفاده از روحانیت دانست . انتقاد وى خصومت بزرگان کلیسا را سخت برانگیخت و به او اخطار کردند که از گفتار ناهنجار خود دست بردارد. او به اخطار آنها اعتنا نکرد و در محافل و مجالس به احتجاج و استدلال خویش پرداخت . واتیکان ناچار شد حکم تکفیر او را صادر کند و وى در ملاء عام فرمان پاپ را آتش زد و نزد ((فردریک )) سوم گریخت و به کار خود ادامه داد. او توانست با شهامت خود برخى از پیرایه هاى مذهب مسیح را که مایه ننگ و رسوائى بود، جدا سازد و فرقه پروتستان ، اولین شاخه منشعب ازدیانت ، را به وجود آورد.⁽²³⁾
نمونه هاى بالا مربوط به شهامت در امور اجتماعى است ، ولى شما مى توانید مثالهاى زیادى از شهامت در امور فردى را در صفحات تاریخ بخوانید.
شخصى که اندیشه پیروزى را در دماغ خود مى پروراند باید به حکم ضرورت به این مطلب اذعان داشته باشد که هر نوع پیروزى در کارهاى بازرگانى ، کشاورزى ، سیاسى و علمى بدون شهامت صورت نمى گیرد.
و اگر امروز در جامعه ما اصلاحات بکندى صورت مى پذیرد، از این نظر است که شالوده زندگى ما را محافظه کارى تشکیل داده و افراد شجاع و با شهامت در میان ما انگشت شمارند.
افراد بى شهامت همواره براى نگهدارى وضع موجود خود، دست و پا مى زنند و هرگز در کار و کسب و زندگى خود اصلاحى در نظر نمى گیرند. و اگر در زندگى آنها نقطه عطفى پیدا شد، هرگز درصدد استفاده از آن برنمى آیند.
هنگامى که در زندگى افراد با شهامت امکان تحول رخ داد، فورا از آن امکانات با تحمل مشتقات و شدائد استفاده کرده و مصائب تحول را متحمل مى گردند.
این را باید دانست که در هر اصلاح و تحولى رنج و زحمت وجود دارد و در هر نقطه عطفى از زندگى آلام و ناراحتیهائى نهفته است . کودکى که مى خواهد از جهان بینى به جهان دیگر گام بگذارد و نقطه عطفى در زندگى خود پدید آورد، باید از یک گذرگاه تنگ بسختى بگذرد با در یک افق وسیعتر بساط زندگى را پهن کند.
مردان با شهامت هرگونه مصائب را با چهره باز تحمل مى نمایند. دیده شده است بسیارى از افراد که از وضع کسب و کار خود ناراضى هستند، ولى در اثر نبودن شهامت ، سختیهاى تحول و اصلاح آنان را از هرگونه تغییر روش باز مى دارد و عمرى را با کمال دلتنگى مى گذرانند.

عوامل حقیقى کامیابى :16- فداکارى و از خود گذشتگى
در اهداف و آرمانهاى معنوى که ارزش آن بالاتر از تن و جان است ، رمز پیروزى از آن کسى است که در راه آن فداکارى و از جان گذشتگى نشان دهد.0
پیروزى و موفقیت در اهداف و آرمانهاى معنوى که ارزش آن در نظر خردمندان بیش از تن و جان و مناصب و مقامات مادى است ، از آن کسى است که در راه هدف ، از زندگى و موقعیتهاى موهوم مادى بگذرد تا به هدف خود جامه عمل بپوشاند. یعنى اگر هدف را براى جان و جسم و یا براى ارتقاء به مناصب و مقامات مادى مى خواهد، فداکارى به معناى دست از زندگى شستن و پا زدن بر موقعیتهاى اجماعى ، کارى جنون آمیز خواهد بود؛ ولى اگر بقدرى به هدف عشق مى ورزد که آن را بیش از تن و زندگى مادى خود مى خواهد، در این صورت فداکارى و از دست دادن جان و مال ، اولاد و عشیره و حیثیت و اعتبار مادى ، رمز موفقیت خواهد بود.
کسانى که با عینک مادیگرى به صحنه پهناور زندگى مى نگرند و همه چیز را براى ماده و مادیات مى خواهند، نمى توانند فداکارى پیامبران و پیشوایان الهى و رادمردان بزرگ و سیاستمداران دلسوز و دارندگان آرمانهاى معنوى و مکتبهاى فلسفى روحى روانى را درست تفسیر نمایند. چه بسا آنها را افسانه پندارند و اگر با دیدگان مادیگرى بنگرند، چنین جانبازان را به جنون و صرع متهم سازند.
کسى که ارزش هدف و آرمان خود را بالاتر از ماده و مادیات تشخیص مى دهد، آرامش و لذت خود را در تحقق پذیرفتن آرمان خود مى بیند. او با چهره باز و علاقه فراوان ، خود را در کام حوادث خطرناک مى اندازد.
اگر حضرت مسیح (ع ) با آن همه شدائد روبرو گردید و مورد تکفیر و لعن یهودان واقع شد، روى هدف مقدسى بود که آن را بالاتر از تن و جسم خود مى دانست .
اگر شبى که تروریستهاى قریش خواستند پیامبر را در خوابگاهش به قتل برسانند، امیرمؤ منان در همان شب در رختخواب پیامبر با روحى آرام خوابید تا پیامبر زنده بماند ولو او کشته شود، روى ایمان و علاقه او به حیات پیامبر و پیشرفت آئین توحید بود.
اگر سالار شهیدان و سرور آزاد مردان با خون خود و یاران باوفایش سرزمین کربلا را رنگین کرد، روى عشق و علاقه به هدف بود؛ زیرا مرگ با افتخار و شرافتمندانه در نظر وى بالاتر از زندگى ننگین بود و منطق او این بود: ((که مرگ سرخ به از زندگى ننگین است .))
اگر در نبرد نهروان جوانى با کمال اختیار قرآن را از امیر مؤ منان گرفت و به سوى دشمن برد و آنان را به کتاب خدا دعوت کرد در حالى که مى دانست با تیرهاى پیاپى دشمن از پاى خواهد افتاد، روى علاقه شدید به معنویات و پیروزى حق بر باطل بود.
اگر کلمبوس امریکا را کشف کرد، روى فداکارى بود در او وجود داشت . او دریانورد ماهر و پرطاقتى بود و در 14 سالگى چندین بار در دریاى مدیترانه به مسافرت پرداخته بود. کلمبوس در سوم اوت 1942 با سه کشتى به نام ((سانتا)) و ((ماریا)) و ((نینا)) راه دریا را پیش گرفت و پس از تحمل شدائد و مشقات فراوان با وجود طوفهانهاى دریائى هولناک و بیمارى و نارضایتى کارکنان کشتیها، سرانجام در 12 اکتبر در سرزمین نجات دهنده فرود آمد.⁽²⁴⁾
اگر در تاریخ ششم آوریل 1909 ناخدا ((پیرى )) به قطب شمال رفت ، در پرتو فداکارى بود که از خود نشان داد. این دریانورد امریکائى به اتفاق پنج نفر از همراهان خود پس از تحمل رنج و مشقت طاقت فرسا، به مقصد رسیدند. ناخدا ((پیرى )) پس از آنکه به محاسبه پرداخت و محل دقیق قطب را تعیین نمود، یک روز و نیم استراحت کرد. انگشتان پاى او را سرما برده بود و در این مدت استراحت ، چهار انگشت از یکى از پاهاى وى را قطع کردند. هر پنج انگشت پاى دیگر او هم در موقع مراجعت از بین رفت .⁽²⁵⁾
عوامل حقیقى کامیابى :17- مشکلات و مصائب
آلام و شدائد هوش انسان را تیزتر مى کند. طوفانهاى حوادث روحیات انسان را تقویت مى نماید.
دریاى خروشان زندگى با طوفانها و موجهاى کوه آسا همراه است . امواج سهمگین حوادث از پیشرفت مردان بزرگ ، در مسیر زندگى ، جلوگیرى میکند. پیروزى از آن کسانى است که با کشتى تدبیر و عقل سینه حوادث را بشکافند و با کمک دانش و بینش با مشکلات مبارزه نمایند. و این همان استقامت است که در پیش درباره آن گفتگو کردیم .
نکته قابل توجه اینجاست که وجود مشکلات از عوامل پیروزى است و این مطلب تا حدى براى گروهى قابل هضم نیست . ولى اگر آنان توجه نمایند، خواهند دید که همانطورى که آتش آهن را قویتر مى سازد، مشکلات و مصائب هم فکر انسان را در مسیر زندگى پخته تر کرده و به او درس زندگى مى آموزد.
افراد قوى و نیرومند کسانى هستند که در گهواره رنج پرورش یافته اند. آنها مى توانند در برابر طوفانهاى مصائب مقاومت نمایند. ولى کسانى که در مهد عزت و نعمت ، پرورش یافته اند با یک نسیم سرد، پژمرده مى شوند و با یک باد شدید از جاى کنده مى گردند.
مولاى متقیان على علیه السلام که به قوت بازو و عظمت روح و ثبات در برابر حوادث معروف است مى فرماید:
اگر از من بپرسند که این شجاعت جسمى و قدرت روحى شما معلول چیست ؟! در صورتى که غذاى روزانه شما نان جو و نمک و سرکه است ، من در پاسخ این دسته چنین مى گویم : درختان بیابانى که در سنگلاخها و زیر آفتاب سوزان و با صد عوامل تلخ دست بگریبانند، از درختان و گیاهانى که در لب جویبار پرورش یافته اند، محکمتر و با دوامترند.
درختان لب جویبار که در مهد نعمت و در آغوش نوازش باغبان پرورش یافته اند، با مشکلات و مصائب خوى نگرفته اند. ولى درختان بیابانى در آغوش مشکلات بزرگ شده اند؛ فرزند مصائب اند و مربى آنها بادهاى سوزان ، آفتاب داغ ، کم آبى و بى بارانى است ⁽²⁶⁾
مللى که در دامنه کوهها پرورش مى یابند، از مللى که در میان دشت و دمن و یا شهر و بخش زندگى مى کنند، قویتر و نیرومندتر هستند. دسته نخست با اینکه فاقد وسائل زندگى مى باشند بیش از دسته دوم در برابر سرما و گرما و گرفتارى مقاومت مى کنند.
انسان در پرتو مصائب قواى دماغى خود را به کار مى اندازد و نقشه ابتکار را به دست مى گیرد. در حقیقت ، مشکلات مشوق و محرک براى چاره جوئى است و تشویق و تحریک نردبان ترقى مى باشد و شخصیتهاى بزرگ علمى و صنعتى همیشه در طول زندگى با سختیها و محرومیت ها دست بگریبان بوده اند.
بدین لحاظ ناپلئون مى گفت : ((شدائد و آلام ، هوش انسان را تیزتر و محصول خیزتر مى سازد.))
گوته مى گوید:((طوفانهاى حوادث ، اخلاق و روحیات را تقویت مى کند.))
پدر و مادرانى که مراقبند آنها در کشمکش حوادث و مصائب واقع نشوند، و آنها را ((لوس )) و ((ننر)) بار مى آورند، سخت در اشتباهند. این بچه ها در طوفان حوادث بسان درخت بید در لب جویبار به هر بادى مى لرزند و در گردباد حوادث مانند پر کاهى از این سو به سو پرتاب مى شوند.
افراد بلادیده و زجر کشیده مانند صخره ها و کوههاى محکمى هستند که هیچ عاملى قدرت انفجار آن را ندارد. سیل همیشه در سرزمینهاى نرم اثر مى کند و در دل آن جاى مى گیرد. ولى در سرزمینهاى سخت و سنگلاخ ، اثر شومى از خود نمى گذارد. سیل حوادث روزگار نیز درباره افراد خشن و سخت و قوى بى اثر است ، ولى افراد ناتوان را از پاى در مى آورد.
مصائب براى انسان یک اندوخته عملى زندگى است . و در آینده وسیله ترقى و پایه تعالى او مى گردد و بر اثر تجارب زیادى که از مشکلات به دست مى آورد، همواره سختیها را به نفع خویش تمام مى کند و از آنجا که کوه مصائب را زیر پا گذارده ، در مسیر زندگى مشکلات مانع پیشرفت او نمى شود و هرگاه مصائب مانند تگرگ ببارد، آنها را با آغوش باز استقبال نموده و بر چهره آنها مى خندد.
نیچه مى گوید: ((ترا به قدرى دوست مى دارم که رنج و آشفتگى و سرشکستگى برایت آرزو مى کنم ، به تو رحم نمى کنم چون ترا دوست مى دارم میدانى چرا؟! زیرا آرزو دارم که نیروهاى خفته تو بیدار گردد تا در شدائد روزگار با روحى مسلح پایدار باشى .))
به قول ناصر خسرو:

تا نبیند رنج و سختى مرد، کى گردد تمام

تا نیاید باد و باران ، گل کجا بویا شود

اگر بگوئیم کامیابى فرزند رنج و مشقت است ، سخن به گزاف نگفته ایم . و یا اگر بگوئیم پولاد در پرتو آتش سختتر مى شود و چاقو در سایه سوهان تیزتر مى گردد، حقیقتى را بااین مثال ترسیم کرده ایم .
قهرمان ملى ایران ، نادر که در ردیف نوابغ نظامى جهان بود، رشادت و کاردانى و حماسه اش در صفحات تاریخ مضبوط است . او در سختترین شرائط، زمام کار را به دست گرفت و موقعى روى کار آمد که افغانها ملت کهن ایران را از پا در آورده و ترکان عثمانى قسمتى از خاک ایران را در شمال غربى جزء متصرفات خود قرار بودند و هلندیها و انگلیسها در جنوب ایران و خلیج فارس سلطه مطلقه پیدا کرده ، مى خواستند جنوب کشور را هند ثانى قرار دهند.
در چنین زمانى که زمامدار سابق بر اثر خوگیرى به زندگانى تواءم با ناز و نعمت و عیش و طرب ، لیاقت اداره کشور را از دست داده بود، نادر که در زیر آفتاب سوزان و روى ریگهاى گداخته بیابانها پرورش یافته و با طوفانهاى زندگى و با رزم و شمشیر زنى خو گرفته بود و جسمى پولادین و روحى آتشین داشت ، برخاست . شرائط سخت زندگى و اوضاع و احوال تحقیرآمیز آن روز ایران ، جسم و روح او را همانند جسم و روح یک ملت خمشمناک گداخته و آبدیده ساخته بود.
او بر اثر داشتن روح آتشین و اراده آهنین خود، کشور ایران را از لوث دشمن پاک ساخت و نام خود را در دفتر بزرگترین نظامیان جهان ثبت نمود.
سختیها و مشکلات شخصیت پرور است ؛ زیرا باعث مى شود که قواى دماغى انسان براى رفع موانع فعالیت نماید. دانشمندان معتقدند که بازبایها براى کودکان یک نوع تقویت دماغى است ؛ زیرا کودک در بازى به مشکلاتى برمى خورد که با نیروى فکر آنها را برطرف مى سازد لذا تا مشکلات پیش نیاید، بسیارى از قدرتها و استعدادها شکفته نمى شود. سختیها و مصائب معلمى است سختگیر، ولى میوه هاى شیرین دارد.
ماتریالیستها مى پرسند چرا خداوند رؤ وف و مهربان بشر را در آغوش بلا آفریده است ؟! و فلسفه اینهمه بلاها چیست ؟! مى پرسند چگونه این بلاها و مصائب و گرفتاریها با عدل و رحمت و راءفت خدائى ، که خداپرستان بدان معتقدند، سازگار است ؟
مادیها از یک نقطه غافلند و آن این که اینگونه بلاها و حوادث علاوه بر یک سلسله اسرار تکوینى و جهانى که علماء با سر پنجه دانش ، پرده از روى آن برداشته اند، یک فایده روانى دارند. و آن فایده در درجه اول این است که انسان تا با ناملایمات روبرو نشود، ارزش راحتى و تندرستى را نخواهد دانست ؛ و در درجه دوم براى جلوگیرى از ستم ، که بدبختانه در جامعه انسانى فراوان است ، وجود این گونه بلاها ضرورى است . بشر در زندگى توسعه طلبى خود به یک زنگ خطر و بیدار باش نیاز مبرم دارد تا از پاره اى تندرویها و ستمها دست نگهدارد وگرنه بشر خودخواه و مغرور اگر تمام مقتضیات را مطابق میل خود دید، براى کسى حق حیات قائل نمى شود لذا این آفات و بلاها زنگ قلوب را شسته و بر دلها صفا و محبت مى بخشد.
ما هیچگاه نباید چنین فکر کنیم که بدون مشکلات به بزرگترین هدف نائل مى آئیم .
گروهى از پایه گذاران علوم با مشکلات و نبودن وسائل موفقیتهائى بزرگ به دست آورده اند.
مثلا ((فرگوسن )) با یک کارد کوچک یک ساعت چوبى درست کرد. ((نیوتن )) به وسیله یک ذره بین و یک قطعه کاغذ، نور را تجزبه کرد و به اصول الوان رسید.
وقتى کارگاه ((وستون ))، عالم طبیعى ، را بررسى کردند دیدند فقط چند عدد شیشه و ساعت و چند ورق کاغذ و گرماسنج کوچکى در آنجا وجود داشت .
((فرگوسن )) شبها از شهر بیرون مى رفت و بر پشت مى خوابید و فواصل ستارگان را با یک تسبیه اندازه مى گرفت .
((وتنهوس ))، ستاره شناس معروف ، خسوف و کسوف را روى دسته خیش زراعى حساب مى نمود.
سختیها انسان را به صفات مردانگى آراسته مى سازد. در جهان زندگى ، تمام مناصب و مقامات مادى و معنوى در گرو یک سلسله مشکلاتى است که باید بر آنها پیروز گردید.
صائب تبریزى که در تک بیت سرودن ید طولائى دارد مى گوید:

مالش صیقل نشد آئینه را نقص جمال

پشت پا هرکس خورد، در کار خود بینا شود

راستى چنین است . کسانى که از آغاز زندگى همواره پیروز بوده و با مصائب روزگار دست و پنجه نرم نکرده اند، امید به بقاى پیروزى آنان است . جوانى که زندگى خود را با شکست و پیروزى آغاز کند، امید کامیابى او بیشتر است ؛ زیرا از آغاز زندگى راه مبارزه با مشکلات را آموخته است .